ریشنا



 می توان گفت قدمت زیور آلات برابر با خود انسان است. از زمانی که انسان کهن خود با طبیعت پیرامون خود دست و پنجه نرم می کرد و برای گذران زندگی خوراک، پوشاک و دیگر مایحتاج فراهم می آورد، درک زیبایی شناسی نیز همراه با تجربیات روزمره در آن شکل گرفت.

تغییرات محیطی، از سیاهی شب تا روشنایی روز، تغییر زمان با گذشت فصل ها، تنوع شکل ها و رنگ های طبیعی در جانداران، گیاهان و اشیاء بیجان در ذهن انسان ادراکی از معنا بخشی را بوجود آورد و برای هر پدیده علتی ماورائی متصور بود.

انسان کهن در ابتدا برای زینت و آراستگی خود از نشانه هایی که از طبیعت الگو برداری کرده بود کمک می گرفت. اعتقاد بر این است که در ابتدا مردان خود را می آراستند و با رنگ کردن بدن و یا مجروح کردن خود به شکل های متفاوت جلب توجه می کردند. مجروح کردن بدن در مردان برای تزیین یک امر عادی بوده و گاهی میزان جراحت ها باعث مرگ می شده است. شکافتن پوست و رنگ کردن آن، خالکوبی و. هنوز هم در بین مردان رایج تر از ن است.
لباس در ابتدا برای تزیین استفاده می شد، به جای نقوشی که برای یک عمر بر بدن نقش بسته بود با استفاده از تن پوش های رنگی، تنوع پیدا کرده و شکل های متفاوتی به آن می دادند.
در بین آراستنی ها هر چه اهمیت پیدا می کرد شکلی به آن داده شده و در قسمت های مختلف بدن مورد استفاده قرار می گرفت. از استخوان حیواناتی که صید می شدند و تأمین کننده غذا بودند تا گیاهان و سنگ ها و. در تزیین بدن استفاده می شد.

تحقیقات باستان شناسی حاکی از آن است که نخستین زیورهای مورد استفاده بشر دندان ها و پنجه های حیواناتی بوده که صید می کرده است. این قطعه های کشف شده با یک رشته لیف طبیعی به هم متصل می شدند و تشکیل مجموعه ای بدیع را می دادند که بسیار زیبا جلوه می کردند.
قدیمی ترین زیورآلاتی که توسط انسان مورد استفاده قرار می گرفته صدفهایی است که به صورت مصنوعی در آنها سوراخ هایی ایجاد شده است و در غار Grotte des Pigeons واقع در شرق مراکش یافت شده است. تاریخ دقیق این صدف ها هنوز مشخص نیست؛ اما به گفته باستان شناسان این صدف های سوراخ شده احتمالا مربوط به 110 هزار سال قبل است.

پیش از این قدیمی ترین زیورآلات انسان که به دست آمده بود 82 هزار سال قدمت داشته است. این در حالی است که قدیمی ترین زیورآلاتی که تاریخ دقیق آنها تعیین شده است مربوط به 41 صدف سوراخ شده با قدمت 72 هزار سال هستند.
هزاران سال زندگی با سنگ و شکل دادن قطعات سنگی به انسان آموخته بود مقاومت سنگها متفاوت است. شاید سرسختی در انواع سنگ ها بیشتر توجه انسان را به خود جلب می کرد و به دلیل این نگرش انسان به طبیعت، همراه داشتن این قطعات سرسخت را یاوری برای مقاومت خود در برابر ناملایمات طبیعت می دانست. با شناخت تفاوت در مقاومت و پایداری و حرارت دادن این قطعات فات کشف شدند و در این میان شناخت فات کمک بزرگی برای تغییر رویه زندگی بشر داشت.
با پیدایش زیورهای فی و به کارگیری طلا، نقره و سنگ های قیمتی، این زیورها بیشتر در ساخت گردنبندها و تاج های سلطنتی، دستبند ها، ادوات جنگی پادشاهان، لباس ها و نیم تاج های نه برای بزرگان مورد استفاده قرار گرفت.

همانند روزگار معاصر طلا، جواهرات و زیورآلات مختلف در روزگاران گذشته بیشتر به منظور کسب حیثیت و اعتبار اجتماعی، ی نیازهای روحی و غریزی، تزیین اندام های مختلف بدن و انجام مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفته است.
از بررسی نقاشی هایی که قدمت آنها به ده ها هزار سال قبل می رسد و انسان های نخستین بر روی دیوارهای غارها ترسیم کرده اند معلوم می شود که آنها زیورآلات را به کار می برده اند، زیرا در این نقاشی ها افراد با اشیائی مانند گردنبند و دستبند آراسته شده اند.(تصاویر 2)

قدیمی ترین زیورآلاتی که در اروپا شناخته شده در منطقه لاکینا La Quina فرانسه کشف شده است که شامل مهره هایی از جنس دندان و استخوان حیوانات است و قدمت آن به حدود چهل هزار سال قبل می رسد.
این اشیاء ظاهرا به عنوان زیور مورد استفاده بودند. در گذشته ساخت زیورها با تاکید و تکیه بر مواد آلی و حفظ کیفیت و اشکال طبیعی این مواد صورت می گرفته است. مواد مورد استفاده با توجه به استعداد و نوع زندگی سازندگان آنها از تنوع خاصی برخوردارند. کشف بسیاری از این قبیل آثار در مجاورت گورستان ها حاکی از آن است که این اشیاء ضمن داشتن نقش اجتماعی دارای ارزش ماوراء الطبیعه ای نیز بوده اند.
تجارت جواهرات، در هزاره هفتم قبل از میلاد، بخش مهمی از تجارت بین المللی بین سرزمین های حاشیه مدیترانه و تمدن های قدیم فراسوی کوهستان های غرب آسیا را به خود اختصاص داده بود. مهره های مرجانی متعلق به سواحل مدیترانه که در شهر چتل هویوک Gatal Huyuk» از شهرهای دوره پارینه سنگی، به دست آمده، نشانه ای از این روابط بوده است.

مساله جواهرات در تمدن های بزرگ باستانی تا هزاره ی چهارم و سوم قبل از میلاد بسیار پیچیده است. چرا که ریسه ها و زنجیرهای فوق العاده زیبایی از جنس سنگ های قیمتی از قبرهای سلطنتی سومریان به دست آمده است و نیز تعداد قابل توجهی مهره های شیشه ای در ناحیه قفقاز و در منطقه نوع دیگر از زیورهای مورد استفاده ساکنان بین النهرین اشکال طلسم گونه ای است که از تراشیدن سنگ های کوچک به صورت تصاویری از حیوانات گوناگون مانند کبوتر، قوچ، پرندگان و قورباغه ساخته می شد. این اشکال دارای ارزش های معنوی و ماوراء الطبیعه ای بودند. به طور تقریبی در همان دوران، ساکنان مصر از سنگ صابون، که یکی از اولین مواد مرکب به کار گرفته شده در صنعت جواهرسازی است، در ساخت زیورهای خود استفاده می کردند. این سنگ، نرم و به آسانی تراشیده می شد.(تصاویر 4)
مصریان قدیم با استفاده از سنگ های قیمتی، گردنبند های سنگین گوهرنشان و تاج سرهایی جهت استفاده بر روی کلاه گیس می ساختند. زحمت زیاد در تهیه جواهرات و دشواری کار ساخت قطعات موجب شد تا سازندگان این اشیاء به منظور طبیعی و زیورهایی چون گردنبندهای گلی و برگ زیتونی و استفاده از اعضای حیوانات، به ویژه برای برگزاری مراسم و آیین های مذهبی، روی آورند. توجه بیش از حد به زیورهای ساخته شده از گل و گیاه به تدریج جای خود را به سایر مواد آلی موجود در طبیعیت از قبیل عاج، استخوان، طلا، سفال Steatite» و مینا داد. در کنار ساخت جواهراتی به شکل مجسمه های طلایی بزرگ و به کارگیری اغراق آمیز و افراطی سنگ های گوهر نشان، نظیر آنچه که از قبرهای فراعنه به دست آمده است، جواهرسازان، زیورهای ارزان قیمتی که متناسب با قدرت خرید طبقه متوسط و پایین جامعه بود، می ساختند. به طور مثال مهره های زینتی با استفاده از شیشه و نوعی سفال شفاف به نام فایانس Faience». در طول تاریخ باستان از تمدن های مصر میسن Mycen» تا تمدن های رومی استفاده از شیشه های رنگی به جای مروارید، زمرد و فیروزه و سایر سنگ های قیمتی مرسوم بوده است. (تصاویر 5)
استفاده از مهره های شیشه ای نشانده بر ورق نازکی از طلا یا نقره، به جای مروارید، نیز رواج داشته است. این روش کم و بیش تا امروز نیز ادامه داشته و در کنار آن مهره های چینی به عنوان جایگزین مناسب برای سنگ های قیمتی نظیر فیروزه و سنگ لاجورد به طور گسترده، مورد استفاده قرار می گرفته است. نقش هایی که روی برخی از گردنبندهای چینی به دست آمده دیده می شود، از نوع تاج گلی هستند.

دامنه مواد و مصالحی که در جواهرسازی قومی به کار می رفته به قدری وسیع است که صنعت جواهرسازی اروپا را تحت تأثیر قرار داده است و به عنوان عظیمترین نیروی الهام بخش طراحی قرن بیستم به حساب می آید. تاثیر آداب و سنت های آفریقایی نیز بر این صنعت چشمگیر بوده است به طوری که مردم آفریقا و بسیاری از مردم آسیا بر خلاف اروپایی ها، هرگز راهی را که اجدادشان طی کرده اند، فراموش نکرده اند و هنوز هم به ساخت اشیاء و زیورهایی از جنس استخوان حیوان ها، چوب، صدف، ریشه گیاهان، دانه ها و حبوبات، اقدام می کنند.
به طور مثال در شمال نیجریه از حصیر برای ساخت گوشواره استفاده می شود و مردم باشیما Bashima» نیز گردنبندها و بازوبندهای زینتی خود را از حصیر می بافند. مردم آفریقا پس از پایان دوره استعمار، از سکه های به جا مانده از اروپایی ها به عنوان زیورهای آرایشی موی سر استفاده می کردند و در تزیین گردنبندها نیز از این سکه ها استفاده می کردند.

به موازات آن، در نقطه ای دیگر، پرهای پرندگان استوایی وسیله ی تزیین گردنبندها و کلاه های آیینی تمدن پیش از کریستف کلمب، سرخپوستان آمریکای شمالی و قبایل آمازون بود.
از جمله ویژگی های مهم جواهرات قومی که هنگام مقایسه با شیوه های قبل به چشم می آید، جرأت و جسارت فوق العاده سازندگان آنها در به کارگیری رنگ ها و هماهنگی کامل مواد مصرف شده است، به طوری که در بسیاری موارد می توان مجموعه ای از مهره های شیشه ای مرجان های نتراشیده، استخوان ها و نقره کاری را یک جا و بر روی یک قطعه زینتی مشاهده کرد. هر یک از این مواد با رنگ های فیروزه ای، شیری، صورتی و نقره ای درخشان آمخیتگی رنگی زیبایی به وجود می آورند.
از دیرباز نیاز به ساخت زیورهای ارزان قیمت در کنار زیورهای قیمتی مطرح بوده است و جواهرسازان هندی در روزگاران دور اقدام به ساخت زیورهای ارزان قیمت کردند. انواع النگوها و زیورهای ساخته شده از جنس صدف، حون، شیشه، فات و نوعی صمغ ات به نام لاک» از نمونه های ارزان قیمت ساخته شده در زمان گذشته است. آنچه که بیش از پیش به جواهرات هندی و آسیای شرقی جذابیت بخشیده به کارگیری ماهرانه مواد مصرفی بوده است.

در جواهرسازی قومی (نژادی) استفاده از مواد قیمتی و ارزشمند نادیده گرفته نمی شود. اکثر ملت های غیر اروپایی به دنبال تهیه و تولید موادی به عنوان بدل طلا و سایر مواد قیمتی به منظور رقابت با آثار هنری اروپاییان بوده اند و هنوز هم هستند. به طور مثال ساکنان مالی گوشواره های حلقوی بزرگ خود را تنها با کوبیدن طلا و شکل دهی آن درست می کردند، ساکنان آمریکای پیش از کریستف کلمب نیز نیم رخ های شگفت انگیزی از پرندگان و حیوانات خیالی را از طلا درست کرده و به عنوان گوشواره و پیرایه های دیگر استفاده می کردند و یا ساکنان شرق و جنوب آفریقا با پیچیده مفتول های مسی و فی به دور ساقه گیاهان، زیورهایی نظیر طوق، گردنبند و بازوبند درست می کردند. اصول و روش پرداخت کاری های این قوم را هنوز هم جواهرسازان غربی مانندواندر استراتن Wander Straeten» به کار می برند.

زیورآلات دستساز

زیورآلات چوبی دستساز

زیورآلات ریشنا


آخرین مطالب

آخرین ارسال ها

آخرین جستجو ها